تلماتیک چیست؟ چه کاربردهایی و مزایایی دارد؟

تلماتیک چیست؟

از نظر لغوی، تلماتیک (Telematics) با تلفظ تلماتیکس، از دو واژه‌ی یونانی Tele به معنای «از راه دور» و Informatics یعنی «پردازش اطلاعات» گرفته شده. این یک فناوری بین‌رشته‌ای است که داده‌ها را از وسایل نقلیه جمع‌آوری کرده و آن‌ها را ارسال، ذخیره و تحلیل می‌کند. بخواهیم ساده‌تر بگوییم: تلماتیک یعنی دانستن آنچه بر ماشین‌ها و رانندگان می‌گذرد؛ در لحظه و هوشمند.

تلماتیک چگونه کار می‌کند؟ | نحوه ردیابی تلماتیک

در ظاهر سیستم تلماتیک شاید فقط یک جعبه کوچک متصل به خودرو به نظر برسد، اما در واقعیت با سیستمی چندلایه و دقیق مواجه هستیم که مانند یک ایستگاه داده‌ی متحرک عمل می‌کند. تلماتیک از مرحله ثبت داده‌ها تا تحلیل و تصمیم‌سازی، به صورت دقیق کار می‌کند. بیایید دقیق‌تر به هر کدام بپردازیم.

۱. جمع‌آوری داده‌ها | قلب تپنده‌ی سیستم تلماتیک

در اولین مرحله ورودی خام سیستم جمع‌آوری می‌شود. ورودی‌ای که مجموعه‌ای از سنسورهای پیشرفته، ماژول GPS، دستگاه OBD-II یا CAN-BUS، و رابط‌های داخلی خودرو جمع‌آوری کرده‌اند. سپس اطلاعاتی مانند شتاب ناگهانی، ترمزهای شدید یا تغییر جهت ناگهانی را تشخیص می‌دهند؛ این داده‌ها برای تحلیل رفتار راننده استفاده می‌شود.

در همین مرحله اول با دقتی گاه تا ۲ متر، موقعیت مکانی لحظه‌ای وسیله نقلیه ثبت می‌شود. اکثر سیستم‌ها از شبکه‌های GNSS (مانند GPS، GLONASS، BeiDou و Galileo) به‌صورت ترکیبی استفاده می‌کنند تا در هر نقطه‌ای، حتی مناطق کوهستانی یا شهری شلوغ، خطا را به حداقل برسانند.

همچنین در سیستم تلماتیک ماژول OBD-II یا CAN-BUS مستقیماً به ECU (واحد کنترل الکترونیکی) خودرو متصل می‌شود و داده‌های سطح پایین‌تر مانند خطاهای سیستم، میزان مصرف سوخت لحظه‌ای و داده‌های فنی پیچیده‌تر را استخراج می‌کند.

• نکته: در ناوگان‌های سنگین، ماژول‌های مخصوص CAN-BUS می‌توانند با کامیون‌های برندهای مختلف مانند Volvo، Mercedes-Benz، MAN و Scania سازگار باشند و داده‌ها را دقیق و بومی‌شده بخوانند.

۲. انتقال و ذخیره‌سازی داده‌ها | زیرساخت ارتباطی تلماتیک

داده‌هایی که در مرحله‌ی قبل جمع‌آوری شدند، باید با سرعت بالا، امنیت مناسب و کمترین تاخیر به مراکز داده یا سرورهای ابری ارسال شوند. این مرحله از طریق فناوری‌های مختلفی انجام می‌شود:

• شبکه‌های مخابراتی 4G.LTE و 5G: در نسل ۵ تأخیر (Latency) به زیر ۵ میلی‌ثانیه می‌رسد که برای کاربردهای بلادرنگ (مثل خاموش کردن موتور از راه دور یا هشدار تصادف) خیلی مهم است.
• ماهواره‌های ارتباطی (Satellite Telematics): مناسب برای ناوگان‌هایی که در جاده‌های دورافتاده یا بی‌پوشش فعالیت دارند.
• Wi-Fi داخلی یا نقطه‌دسترسی ثابت (در پارکینگ‌ها یا تعمیرگاه‌ها): برای انتقال دسته‌ای اطلاعات زمانی که خودرو در محل ثابت قرار دارد.

تمام داده‌هایی که از طریق سنسورها و ردیاب‌ها جمع‌آوری می‌شوند، در نهایت باید به یک مقصد مرکزی برای ذخیره و تحلیل منتقل شوند که می‌تواند مواردی مانند پلتفرم‌های ابری مثل AWS یا Google Cloud و  سیستم‌های مدیریت ناوگان (FMS) باشند.

نکته امنیتی: داده‌ها به وسیله پروتکل‌های رمزنگاری‌شده مثل TLS/SSL و با احراز هویت چندعاملی (MFA) ارسال و دریافت می‌شوند.

۳. تحلیل و تصمیم‌سازی | قلب هوش تجاری در ناوگان

وقتی داده‌ها به سرور رسیدند، نوبت به مهم‌ترین و فنی‌ترین مرحله می‌رسد. داده‌های خام با استفاده از نرم‌افزارهای هوشمند و الگوریتم‌های تحلیل داده، به اطلاعات قابل تصمیم‌گیری تبدیل می‌شوند.

الگوریتم‌ها الگوهایی مانند رانندگی تهاجمی، توقف‌های زیاد یا عبور از سرعت مجاز را شناسایی می‌کنند. این اطلاعات می‌تواند برای پاداش دادن به رانندگان مسئولیت‌پذیر یا آموزش دوباره به رانندگان پرخطر استفاده شود. همچنین این سیستم پیش‌بینی می‌کند که خودرو چه زمانی باید برای سرویس مراجعه کند، چه قطعه‌ای رو به خرابی است یا در چه مسیرهایی مصرف سوخت بالا رفته.

جالب است بدانید که سیستم تلماتیک  بر اساس داده‌های لحظه‌ای از ترافیک، آب‌وهوا و عملکرد گذشته، مسیرهای بهینه‌ای پیشنهاد می‌کند تا هم سوخت کمتر مصرف شود و هم زمان تحویل بار کاهش یابد. در کنار تمامی موارد گفته شده از طریق APIها، داده‌های تلماتیک می‌توانند به نرم‌افزارهای ERP، CRM، حسابداری یا سیستم بیمه متصل شوند و گردش کاری را یکپارچه و هوشمند کنند.

کاربردهای تلماتیک در دنیای واقعی | کاربرد تلماتیک

تلماتیک دیگر فقط یک ابزار تجملاتی برای شرکت‌های بزرگ نیست و تبدیل به بخش مهمی از حمل‌ونقل، لجستیک، بیمه، کشاورزی و حتی پزشکی شده است. در ادامه این قسمت میخواهیم مهم‌ترین کاربردهای تلماتیک را مرور کنیم:

۱. ردیابی و مدیریت ناوگان

در باربری با نصب دستگاه تلماتیک روی هر خودرو می‌توانید تمامی وسایل نقلیه تحت نظرتان را مدیریت کنید. برای مثال به صورت لحظه‌ای موقعیت وسایل نقلیه را ردیابی کنید. یا مسیرهای طی‌شده را ثبت کنید و آن‌ها را بهینه کنید. همچنین بر مصرف سوخت و شرایط فنی خودرو نظارت داشته باشید و رفتار راننده را کنترل کنید.

طبق آمار استفاده درست از سیستم‌های تلماتیک می‌تواند هزینه‌های عملیاتی شرکت‌های حمل‌ونقل را تا ۲۰٪ کاهش دهد.

۲. افزایش امنیت و کاهش سرقت

با قابلیت‌هایی مانند خاموش کردن موتور از راه دور و ارسال هشدار در صورت باز شدن درب‌ها یا خروج از مسیر تعیین‌شده (Geofence) تا حد امکان ایمنی ناوگان‌ها را تامین کنید.

۳. مدیریت مصرف سوخت

تلماتیک با تحلیل الگوهای رانندگی و پیشنهاد مسیرهای هوشمند می‌تواند بین ۱۰ تا ۱۵٪ در مصرف سوخت صرفه‌جویی ایجاد کند.

۴. بیمه مبتنی بر استفاده (UBI)

شرکت‌های بیمه دیگر بر اساس سن یا مدل خودرو بیمه‌نامه صادر نمی‌کنند. با تحلیل داده‌های تلماتیک، حق بیمه‌ها بر اساس سبک رانندگی تنظیم می‌شود. اگر راننده‌ای بااحتیاط رانندگی کند، می‌تواند تا ۵۰٪ در هزینه بیمه صرفه‌جویی کند.

۵. نگهداری پیش‌گیرانه خودرو

تلماتیک با تحلیل داده‌ها می‌تواند مشکلات احتمالی را پیش‌بینی کرده و زمان مناسب برای سرویس را پیشنهاد دهد. این کار باعث کاهش ۲۵٪ در هزینه‌های نگهداری می‌شود.

مزایای تلماتیک برای کسب‌وکارها | مزایای تلماتیک

در ادامه چند مورد از کلیدی‌ترین مزایای تلماتیک را برای کسب‌وکارها مرور می‌کنیم:

چالش‌های تلماتیک: روی دیگر سکه چیست؟

مثل هر فناوری دیگری تلماتیک نیز بدون عیب و چالش نیست. برای مثال اولین چالشی که اکثرا با آن روبرو می‌شوند هزینه اولیه به نسبت بالای آن است. نصب سخت‌افزار و اشتراک نرم‌افزار برای کسب‌وکارهای کوچک می‌تواند مقرون‌به‌صرفه نباشد.

یک سری دیگر از معایب تلماتیک به شرح زیر هستند:

• نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی: برخی رانندگان ممکن است با ردیابی مداوم مخالفت کنند.
• وابستگی به اینترنت و برق: در مناطق دورافتاده یا در صورت قطع برق، انتقال داده‌ها ممکن است مختل شود.

اما خبر خوب این است که با گذشت زمان، این چالش‌ها نیز در حال کاهش‌اند؛ قیمت‌ها پایین‌تر آمده و زیرساخت‌ها بهتر شده‌اند.

نحوه ردیابی خودرو باری با تلماتیک

ردیابی خودرو با تلماتیک یعنی بتوانید همیشه و در هر لحظه بدانید خودرو دقیقاً کجاست، چطور رانندگی می‌شود، در چه شرایطی قرار دارد و چه مشکلی امکان دارد برایش پیش بیاید. این کار با نصب یک دستگاه کوچک روی خودرو شروع می‌شود. این دستگاه به درگاه مخصوص خودرو وصل می‌شود و با استفاده از GPS، اینترنت همراه (مثل 4G یا 5G) و حسگرهای داخل خودرو، اطلاعات زیادی را جمع‌آوری می‌کند.

اطلاعات گفته شده شامل موقعیت مکانی خودرو، سرعت، زمان توقف، میزان سوخت مصرفی، دمای موتور، و حتی رفتار راننده (مثل شتاب گرفتن ناگهانی یا ترمزهای تند) است. وقتی این داده‌ها ثبت شدند، دستگاه آن‌ها را به یکی از این سه جا می‌فرستد: یا به یک پلتفرم ابری مثل گوگل کلاد یا AWS، یا به سرورهای اختصاصی شرکت‌ها (مثلاً برای خودروهای پلیس یا حمل سوخت)، یا به نرم‌افزارهای مدیریت ناوگان که مدیران شرکت‌ها با آن‌ها کار می‌کنند.

در مرحله بعد این نرم‌افزارها با بررسی و تحلیل داده‌ها، گزارش‌هایی ارائه می‌دهند که به درد تصمیم‌گیری می‌خورند. مثلاً اگر ماشینی زیاد سوخت مصرف می‌کند، می‌توان فهمید دلیلش رانندگی نادرست است یا مسیر نامناسب. یا اگر ترمز بیش‌ازحد گرفته می‌شود، شاید نیاز به آموزش راننده باشد یا بررسی ترمزها.

در واقع تلماتیک فقط موقعیت خودرو را نشان نمی‌دهد؛ بلکه کمک می‌کند مدیریت بهتری روی ناوگان داشته باشید، از هزینه‌های اضافی جلوگیری کنید، امنیت راننده و خودرو را بالا ببرید و حتی زمان سرویس و تعمیرات را از قبل بدانید.

چشم‌انداز آینده تلماتیک: از تحلیل تا پیش‌بینی

فناوری تلماتیک در حال حرکت به سمت هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و حتی اینترنت خودروها (V2X) است. آینده‌ای را تصور کنید که خودروها با یکدیگر، با چراغ‌های راهنمایی و حتی با پیاده‌ها ارتباط برقرار کنند. مسیریابی در لحظه بر اساس ترافیک و شرایط آب‌وهوا انجام شود و خودرو پیش از خرابی، خودش را به تعمیرگاه هدایت کند.

جمع‌بندی: چرا باید به تلماتیک فکر کنید؟

مدیران حوزه حمل‌ونقل که به دنبال افزایش بهره‌وری در مدیریت ماشین‌آلات و تجهیزات هستند با شنیدن نام تلماتیک می‌دانند که چیزی می‌خواستند، رسیده‌اند. با این تکنولوژی از یک کسب‌وکار سنتی به یک سازمان چابک و داده‌محور تبدیل شوید. با استفاده از تلماتیک هزینه‌ها را به حداقل برسانید و ایمنی را تا حد امکان بالا ببرید.

• مهم‌تر از همه: با تلماتیک، شما همیشه یک قدم جلوتر از رقبا خواهید بود.