تن بر کیلومتر چیست؟ نحوه محاسبه کرایه با فرمول تن کیلومتر

تن بر کیلومتر چیست؟

تن بر کیلومتر یک شاخص برای سنجش کرایه در حمل‌ونقل جاده‌ای است که نشان‌دهنده میزان هزینه جابه‌جایی بار بر حسب وزن (تن) و مسافت طی‌شده (کیلومتر) است. از این معیار برای تعیین کرایه حمل بار به‌صورت عادلانه استفاده می‌شود و باعث می‌شود نرخ‌گذاری بر اساس میزان بار حمل‌شده و مسافت طی‌شده محاسبه گردد.

این سیستم نرخ‌گذاری، یک روش نرم‌افزاری و هوشمند است که به ایجاد یک قاعده واحد در محاسبه کرایه حمل کمک می‌کند. دو عامل وزن محموله و مسافت، نقش اصلی را در تعیین کرایه نهایی دارند. همچنین، فاکتورهایی مانند ارزش کالا، خطرات حمل و ابعاد بار در تعیین نرخ تأثیرگذار هستند. اجرای این سیستم به افزایش شفافیت، کاهش نوسانات قیمتی و حمایت از کامیون‌داران منجر می‌شود و باعث می‌شود تمامی مسیرهای حمل‌ونقل از یک قاعده مشخص پیروی کنند.

نارضایتی رانندگان کامیون دلیل شکل گیری شاخص تن کیلومتر

رانندگان وسایل نقلیه سنگین، چه در حوزه حمل‌ونقل مسافر و چه در جابه‌جایی کالا، با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند. این قشر در واقع نه‌تنها باید هزینه‌های معیشتی خود و خانواده‌شان را تأمین کنند، بلکه ناگزیرند با شرایط سخت و تغییرات اقتصادی، از جمله افزایش هزینه‌های نگهداری خودرو، سوخت، لاستیک، روغن، بیمه و سایر اقلام مصرفی، کنار بیایند.

یکی از مهم‌ترین دلایل نارضایتی رانندگان، به‌ویژه رانندگان کامیون در ناوگان حمل‌ونقل، افزایش شدید هزینه‌های نگهداری وسایل نقلیه در کنار عدم افزایش واقعی کرایه حمل بار است. علاوه بر این، رانت میان صاحبان کالا و شرکت‌های حمل‌ونقل نیز مشکلات را تشدید کرده است. اعلام افزایش نرخ کرایه و عدم اجرای آن از سوی بسیاری از شرکت‌های حمل‌ونقل، وضعیت را برای رانندگان دشوارتر کرده و باعث نارضایتی گسترده در میان آنان شده است. همچنین، توزیع ناعادلانه بار بین رانندگان یکی دیگر از دغدغه‌های اساسی این صنف محسوب می‌شود.

رانندگان کامیون بر این باورند که علی‌رغم نقش کلیدی آن‌ها در حمل بار و متحمل شدن بیشترین هزینه‌ها، درآمد بنگاه‌های حمل‌ونقل بسیار بیشتر از سهمی است که به رانندگان می‌رسد. این نابرابری باعث افزایش اعتراضات و مطالبه‌گری رانندگان شده است.

در پی اعتراضات گسترده کامیونداران، نهایتاً شورای عالی ترابری با تصویب مصوبه‌ای، سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای را موظف کرد تا نرخ پایه تن بر کیلومتر را تدوین و برای اجرا به ادارات کل راهداری استان‌ها ابلاغ کند. این اقدام، گامی در جهت ایجاد شفافیت، عدالت و حمایت از حقوق رانندگان محسوب می‌شود.

فرمول تن بر کیلومتر

تن بر کیلومتر معیاری برای سنجش میزان بار حمل شده در واحد مسافت است. فرمول کلی آن به صورت زیر تعریف می‌شود:

تن برکیلومتر= وزن محموله(تن) × مسافت طی شده(کیلومتر) × ضریب مسئولیت(بر اساس ارزش کالا و خطر حمل یا بزرگتر بودن بار نسبت به حالت استاندارد)

این فرمول در حمل‌ونقل زمینی، دریایی و هوایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و مبنای محاسبه هزینه‌های حمل است.

نحوه محاسبه فرمول تن بر کیلومتر

برای به‌دست آوردن مقدار تن-کیلومتر، مراحل زیر را دنبال کنید:

1. تعیین وزن کل بار (بر حسب تن).
2. میزان مسافت طی شده (بر حسب کیلومتر).
3. ضرب مقدار وزن در مسافت برای محاسبه مقدار نهایی.

مثلا محموله ای داریم با شرایط ذیل کرایه محموله با اختصاص یافتن ۶۵۵ ریال برای هرتن در کیلومتر محاسبه می‌کنید:

۱-وزن ۲۶ تن = ضریب وزن ۲۶

۲-عرض ۲.۹ متر = محموله ترافیک معمولی ضریب ترافیک ۱.۶

۳-ارزش ۲.۶ میلیارد تومان = محموله با ارزش بالا ضریب ارزش ۱.۱

۴-مسافت ۱۳۵۰ کیلومتر = ضریب مسافت ۱۳۵۰

۵-محموله دارای مخزن اسیدی با غلظت بالا و خورندگی شدید می باشد و از دسته مواد خطر ناک است =ضریب مواد خطرناک ۱.۶

۶۵۵ × ۲۶ × ۱.۶ × ۱.۱ × ۱۳۵۰ × ۱.۶ =۶۴,۷۴۱,۲۴۸

اما در حال حاضر ضریب مسولیت و ضریب حمل مواد خطرناک رعایت نمی شود و محاسبه کرایه به شکل زیر است:

۶۵۵ ×۲۶ × ۱.۶ ×۱۳۵۰ =۳۶,۷۴۸,۸۰۰ ریال

محاسبه کرایه حمل با تن/کیلومتر در ایران چگونه است؟

محاسبه کرایه حمل بار بر اساس تن-کیلومتر یکی از روش‌های استاندارد در ایران است که برای تعیین نرخ حمل بار در جاده‌ها استفاده می‌شود. این روش معمولاً توسط سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای اعلام شده و هر ساله با در نظر گرفتن تورم و سایر هزینه‌ها به‌روزرسانی می‌شود.

برای محاسبه کرایه حمل، معمولاً از نرخ پایه‌ای که توسط سازمان تعیین می‌شود، استفاده می‌گردد. فرمول کلی محاسبه کرایه حمل به این صورت است:

کرایه حمل=میزان بار (تن)×مسافت (کیلومتر)×نرخ پایه تن-کیلومتر

مراحل محاسبه:

تعیین وزن بار (تن)= مقدار بار قابل حمل توسط کامیون یا تریلی را بر حسب تن مشخص کنید.

محاسبه مسافت (کیلومتر)= فاصله بین مبدا و مقصد را بر اساس مسیر جاده‌ای رسمی اندازه‌گیری کنید.

دریافت نرخ پایه تن-کیلومتر= این نرخ توسط سازمان راهداری تعیین شده و به‌صورت سالانه به‌روزرسانی می‌شود. مقدار آن بسته به نوع وسیله نقلیه، شرایط جاده‌ای و سایر عوامل تغییر می‌کند.

اعمال ضرایب اضافی= در برخی موارد، بسته به نوع جاده (کوهستانی یا هموار)، شرایط بارگیری (رفت و برگشت بدون بار)، و تعرفه‌های منطقه‌ای، ضرایب اصلاحی به نرخ پایه اضافه می‌شود.

مثالی از نحوه محاسبه:

فرض کنید یک بار ۲۵ تنی قرار است از تهران به اصفهان حمل شود. مسافت این مسیر حدود ۴۵۰ کیلومتر است. اگر نرخ پایه حمل ۸۹۰ تومان به ازای هر تن-کیلومتر باشد، محاسبه کرایه حمل به شکل زیر انجام می‌شود:

• مقدار بار: ۲۵ تن
• مسافت: ۴۵۰ کیلومتر
• نرخ پایه تن-کیلومتر: ۸۹۰ تومان

با در نظر گرفتن فرمول کرایه حمل را بدین صورت محاسبه می‌کنیم:

۳۰×۵۰۰×۸۹۰= ۱۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

مسیری به طول ۶۰۰ کیلومتر و دیگری به طول ۱۰۰۰ کیلومتر است، کرایه کدام مسیر بهتر است؟

یک راه ساده برای محاسبه وجود دارد شما باید بدانید که برای هر یک تن در هر کیلومتر چقدر کرایه گرفته اید مثلاً کرایه یک مسیر ۱۲۰۰ کیلومتری در هر تن ۹۶۰۰۰ تومان است و کرایه یک مسیر ۸۴۵ کیلومتری در هر تن برابر ۸۳۵۰۰ تومان است حال سوال این است کدام کرایه بهتر است جواب شما چگونه به دست می آِید جواب از تقسیم کرایه هر تن بر مسافت مسیر به دست می آیدو عددی بزرگ تر که در جواب به دست امده است نشان دهنده کرایه بهتر می باشد مثلاً:

• ریال ۸۰۰ = 1200 (کیلومتر مسافت)/۹۶۰۰۰۰ (کرایه هر تن)
• ریال۹۹۸ = 845 (کیلومتر مسافت)/۸۳۵۰۰۰ (کرایه هر تن)

بنابراین کرایه هر تن ۸۳۵۰۰ تومان برای یک مسیر ۸۴۵کیلومتری به مراتب بهتر از کرایه هر تن ۹۶۰۰۰ تومان برای یک مسیر ۱۲۰۰ کیلومتری می باشد.

حال که کرایه بر اساس تن کیلومتر مشخص شد باید هزینه نگهداری کامیون خود را به ازای حمل یک تن بار در یک کیلومتر مسیر به دست اورده و از درامد تن کیلومتر کم کنیم تا خالص درامد محاسبه گردد.

عوامل موثر بر کرایه حمل و نقل باربری با فرمول تن کیلومتر

• مسافت طی شده و شرایط جاده‌ای: مسیرهای پر ترافیک یا کوهستانی هزینه بیشتری دارند.
• نوع محموله: محموله‌های خطرناک، یخچالی و حجیم، هزینه بیشتری دارند.
• نوع وسیله نقلیه: انواع ماشین‌های حمل شامل تریلی، کامیون، خاور یا نیسان، دارای نرخ‌های متفاوتی هستند.
• هزینه سوخت و میزان مصرف: میزان مصرف و قیمت سوخت بر نرخ تأثیر مستقیم دارد.
• عوارض جاده‌ای و مالیات‌ها: بسته به قوانین هر کشور نرخ متفاوت دارد.
• عرضه و تقاضای حمل‌ونقل: در فصل‌های پرتقاضا نرخ‌ها افزایش می‌یابد.
• شرایط جاده‌ای: کیفیت جاده، وجود دست‌اندازها، خرابی مسیر و میزان شیب جاده می‌تواند بر مصرف سوخت و استهلاک وسیله نقلیه تأثیر بگذارد و هزینه حمل را افزایش دهد.
• هزینه‌های جانبی: شامل هزینه‌های بیمه، عوارض جاده‌ای، هزینه‌های پارکینگ، مجوزهای حمل‌ونقل و سایر هزینه‌های غیرمستقیم که بر نرخ نهایی تأثیر دارند.

مزایای محاسبه کرایه حمل و نقل به صورت تن کیلومتر

• عدالت در قیمت‌گذاری: محاسبه هزینه‌ها به‌صورت عادلانه و شفاف انجام می‌شود.
• افزایش بهره‌وری ناوگان: امکان مدیریت بهتر ظرفیت حمل‌ونقل فراهم می‌شود.
• کاهش هزینه‌های اضافی: شفافیت در هزینه‌ها از هدررفت منابع جلوگیری می‌کند.
• تصمیم‌گیری بهتر برای مسیرهای بهینه: امکان انتخاب مسیرهای کم‌هزینه‌تر را می‌دهد.

چالش‌ها و محدودیت‌ها در استفاده از این روش

• تغییرات نرخ سوخت و عوارض جاده‌ای: موجب نوسان در هزینه‌های حمل‌ونقل می‌شود.
• نیاز به زیرساخت‌های فناوری: استفاده از سیستم‌های پیشرفته برای جمع‌آوری داده‌ها ضروری است.
• عدم تطبیق برخی شرکت‌ها با این روش: بسیاری از شرکت‌های کوچک هنوز روش‌های سنتی را ترجیح می‌دهند.

طبقه‌بندی ناوگان در ۷ کلاس با ۴۵۰ هزار مسیر جاده‌ای

ناوگان حمل‌ونقل بر اساس نوع وسیله، ظرفیت بارگیری و مسیرهای پیموده شده به ۷ کلاس مختلف تقسیم‌بندی شده است. این دسته‌بندی‌ها برای بهینه‌سازی مسیرها و مدیریت حمل‌ونقل بسیار مهم است و دربرگیرنده ۴۵۰ هزار مسیر جاده‌ای مختلف است که برای کارآمدی هرچه بیشتر سیستم لجستیک طراحی شده‌اند.

نتیجه‌گیری

استفاده از تن-کیلومتر به عنوان یک معیار استاندارد، امکان بهینه‌سازی هزینه‌های حمل‌ونقل و بهره‌وری را افزایش می‌دهد. این روش با استفاده از فناوری‌های نوین، شفافیت در قیمت‌گذاری را افزایش داده و باعث مدیریت بهتر ناوگان می‌شود. با وجود چالش‌های موجود، اجرای گسترده این روش می‌تواند تأثیرات مثبتی بر صنعت حمل‌ونقل داشته باشد.