انواع بارنامه

بارنامه چیست و چه نقشی دارد؟

در زبان انگلیسی، بارنامه با عنوان Bill of Lading شناخته می‌شود و معمولاً به‌صورت B/L مخفف می‌شود. این سند شامل اطلاعات دقیق و قانونی درباره محموله است و به‌عنوان مدرکی معتبر برای پیگیری کالا در فرآیند حمل‌ونقل استفاده می‌شود.

صاحب کالا موظف است تمامی جزئیات مربوط به محموله را در بارنامه ثبت کند. این اطلاعات به خریدار کمک می‌کند تا از نوع و تعداد کالای دریافتی اطمینان حاصل کند و هزینه‌های پرداختی را بررسی نماید. همچنین، در صورت بروز هرگونه مشکل یا خسارت در طول مسیر، بارنامه به‌عنوان یک مدرک قانونی برای پیگیری حقوقی و دریافت خسارت قابل استناد است.

بنابراین، بارنامه نه‌تنها برای فروشنده و خریدار، بلکه برای تمامی افراد درگیر در زنجیره تأمین کالا اهمیت دارد و دقت در صدور و بررسی آن می‌تواند از بسیاری از مشکلات و اختلافات جلوگیری کند.

آشنایی با انواع بارنامه

بارنامه‌ها بسته به شیوه حمل کالا، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. به عنوان مثال، اگر محموله از طریق هواپیما جابجا شود، بارنامه هوایی صادر می‌شود، در حالی که برای حمل دریایی کالا، از بارنامه دریایی استفاده می‌شود. هر نوع بارنامه ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارد که در ادامه به بررسی دقیق‌تر آن‌ها خواهیم پرداخت.

بارنامه دریایی (Ocean/Marine Bill of Lading)

برای حمل کالا از طریق دریا و کشتی، نیاز به بارنامه دریایی است. این سند حاوی اطلاعات کاملی درباره محموله، از جمله مشخصات کالا، نام کشتی و بندر مقصد است. یکی از نکات مهم در بارنامه دریایی این است که محموله فقط در بندری که در سند ذکر شده، تخلیه می‌شود و امکان تغییر بندر مقصد وجود ندارد.

بارنامه دریایی شامل انواع مختلفی است که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند:

• بارنامه دریایی On Deck: این نوع بارنامه برای کالاهایی صادر می‌شود که روی عرشه کشتی قرار می‌گیرند. به دلیل موقعیت مکانی این بارها، احتمال آسیب‌دیدگی آن‌ها در طول مسیر بیشتر است، به‌خصوص در شرایط نامساعد جوی.
• بارنامه دریایی On Board: برخلاف نوع قبلی، این بارنامه نشان‌دهنده بارگیری کالا درون انبار کشتی است. از آنجایی که محموله در فضای داخلی قرار دارد، میزان آسیب‌پذیری آن بسیار کمتر است، مگر در شرایط خاصی مانند طوفان‌های شدید که می‌توانند بر ایمنی کشتی تأثیر بگذارند.

بارنامه هوایی (Airway Bill)

بارنامه هوایی یکی از اسناد مهم در حمل‌ونقل کالا از طریق هواپیما است. این بارنامه زمانی صادر می‌شود که فرستنده قصد دارد محموله خود را با خطوط هوایی به مقصد موردنظر ارسال کند. نکته قابل توجه در مورد این سند این است که امکان تغییر اطلاعات آن تنها تا پیش از فرود هواپیما در مقصد وجود دارد. پس از فرود، هیچ تغییری در مفاد بارنامه قابل انجام نیست.

بارنامه ریلی (Railway Bill)

بارنامه ریلی زمانی استفاده می‌شود که حمل کالا از طریق قطار یا سیستم حمل‌ونقل ریلی انجام شود. این سند شامل جزئیات دقیق در مورد محموله، به‌علاوه اطلاعات مربوط به شماره واگن و راه‌آهن مقصد است. بارنامه ریلی به‌عنوان مدرک قانونی برای جابجایی کالا در شبکه ریلی شناخته می‌شود.

بارنامه کامیون (CMR/TRUCK Way Bill)

یکی از رایج‌ترین روش‌های حمل کالا، استفاده از کامیون و حمل‌ونقل جاده‌ای است. این روش به دلیل دسترسی آسان و انعطاف‌پذیری بالا، به طور گسترده‌ای برای ارسال محموله‌ها به مقصد مورد استفاده قرار می‌گیرد. به همین دلیل، بارنامه کامیون از اهمیت زیادی برخوردار است.

با توجه به شرایط مختلف، تعداد نسخه‌های صادر شده از بارنامه کامیون می‌تواند بین ۶ تا ۱۴ نسخه متفاوت باشد. سه نسخه اصلی این بارنامه توسط فرستنده، گیرنده و شرکت حمل‌ونقل صادر شده و به امضا می‌رسند. نسخه‌های دیگر بارنامه برای انجام فرآیندهای گمرکی و ورود و خروج کالاها مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این نسخه‌ها نیز از سوی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای صادر می‌شوند.

بارنامه سراسری (Through Bill of Lading)

بارنامه سراسری یکی از جامع‌ترین و مهم‌ترین انواع بارنامه‌ها است که تمامی روش‌های حمل مختلف مانند جاده‌ای، ریلی و دریایی را در بر می‌گیرد. در مواقعی که حمل کالا از طریق روش‌های ترکیبی صورت می‌گیرد، این بارنامه به کار می‌آید. به عنوان مثال، ممکن است کالا از طریق دریا به بندر ارسال شود و سپس از آنجا با کامیون به مقصد نهایی انتقال یابد. در چنین شرایطی، بارنامه سراسری به‌عنوان سند معتبر برای جابجایی کالا استفاده می‌شود.

این نوع بارنامه نشان می‌دهد که حمل و نقل کالا در مسیرهای تعیین‌شده به طور کامل انجام شده و در هر بخش از سفر، حمل‌کننده جدیدی مسئول انتقال کالا است. شرکت باربری موظف است که تمامی مراحل جابجایی کالا را تحت نظارت داشته باشد و از رسیدن صحیح و سالم محموله به مقصد اطمینان حاصل کند.

بارنامه حمل مرکب فیاتا (Combined Transport Bill of Lading)

در برخی موارد، واردات و صادرات کالاها به کشورهای خاص با محدودیت‌ها و حساسیت‌های ویژه‌ای همراه است. بارنامه حمل مرکب فیاتا شباهت زیادی به بارنامه‌های دیگر دارد، اما تفاوت اصلی آن در این است که اطلاعات دقیق‌تر و شفاف‌تری در این نوع بارنامه درج می‌شود. به‌عنوان مثال، در این بارنامه به وضوح مشخص می‌شود که در هر مقصد، کدام وسیله نقلیه مسئول جابجایی کالا خواهد بود.

این نوع بارنامه برای حمل کالاهای حساس و با ارزش که نیاز به دقت و نظارت بیشتر در عبور از مرزها دارند، اهمیت ویژه‌ای دارد و به‌عنوان سندی معتبر برای جابجایی محموله‌ها در شرایط خاص و تحت قوانین سخت‌گیرانه گمرکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بارنامه داخلی

زمانی که کالاها برای حمل داخل مرزهای کشور ارسال می‌شوند و نیازی به عبور از مرزهای بین‌المللی نیست، از بارنامه داخلی استفاده می‌شود. این نوع بارنامه شامل ۶ نسخه است که به فرستنده، گیرنده، راننده، سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای و شرکت حمل‌ونقل اختصاص دارد. این اسناد اطلاعات مهمی مانند مشخصات کامل فرستنده و گیرنده، جزئیات مربوط به راننده، مشخصات خودرو، هزینه حمل بار و ویژگی‌های محموله را شامل می‌شود.

بارنامه بین‌المللی

بارنامه بین‌المللی برای ارسال کالاهایی که به کشورهای دیگر باید منتقل شوند، کاربرد دارد. این نوع بارنامه باید طبق قوانین کنوانسیون حمل‌ونقل (CMR) صادر شود و در اصطلاح تخصصی به آن راهنمای بین‌المللی نیز گفته می‌شود. مانند بارنامه‌های داخلی، این نوع سند نیز شامل اطلاعات مشابهی است، با این تفاوت که باید حتماً از طرف مقامات گمرکی و حمل‌ونقل کشور مبدأ و مقصد تأیید و مهر شود تا فرآیند انتقال کالا به‌درستی انجام گیرد.

جمع بندی

در دنیای حمل‌ونقل، بارنامه‌ها نقشی حیاتی ایفا می‌کنند و بدون آن‌ها، ارسال و دریافت کالاها به چالش کشیده می‌شود. از بارنامه‌های داخلی که برای حمل محموله‌ها داخل مرزهای کشور استفاده می‌شود، تا بارنامه‌های بین‌المللی که برای جابجایی کالا بین کشورهای مختلف ضروری هستند، هر نوع بارنامه ویژگی‌های خاص خود را دارد. چه کالاها را از طریق دریا، هوا، قطار یا جاده حمل کنید، هر بارنامه به‌عنوان یک سند قانونی و معتبر، اطمینان می‌دهد که محموله‌ها در امنیت و طبق قوانین مربوطه جابجا می‌شوند. از بارنامه‌های ریلی و هوایی گرفته تا بارنامه‌های حمل مرکب و سراسری، همه این‌ها تضمین می‌کنند که کالا به مقصد نهایی خود بدون هیچ مشکلی و با کمترین ریسک می‌رسد. در نهایت، هر یک از این انواع بارنامه‌ها به‌عنوان ابزاری حیاتی در دنیای پیچیده حمل‌ونقل، به بهبود کارایی، ایمنی و شفافیت در روند جابجایی کالا کمک می‌کنند.

سوالات متداول

1. چرا بارنامه برای ارسال کالاها ضروری است؟

بارنامه به‌عنوان یک سند قانونی، تضمین می‌کند که کالا به‌صورت ایمن و طبق قوانین مورد تایید به مقصد می‌رسد. بدون بارنامه، نمی‌توان اطمینان حاصل کرد که محموله به درستی انتقال یافته یا حقوق فرستنده و گیرنده رعایت می‌شود. این سند همچنین در صورتی که مشکلی پیش آید، به‌عنوان مدرک معتبر برای پیگیری یا جبران خسارات استفاده می‌شود.

2. آیا برای حمل‌ونقل ترکیبی باید از بارنامه خاصی استفاده کنیم؟

بله! وقتی کالا از چندین روش حمل (مثل دریایی، جاده‌ای یا ریلی) استفاده می‌کند، بارنامه سراسری یا حمل مرکب فیاتا به‌کار می‌رود. این بارنامه‌ها با دقت تمامی مراحل حمل کالا را در بر می‌گیرند و اطمینان می‌دهند که کالا از مبدا تا مقصد با هماهنگی کامل جابجا می‌شود.

3. تفاوت بارنامه هوایی با بارنامه دریایی در چیست؟

بارنامه هوایی برای حمل کالا با هواپیما استفاده می‌شود، در حالی که بارنامه دریایی برای حمل کالا از طریق کشتی به‌کار می‌رود. در بارنامه هوایی، اطلاعات خاصی مانند فرودگاه‌ها و شماره پرواز درج می‌شود، در حالی که در بارنامه دریایی، نام کشتی و بندرهای مقصد و مبدأ اهمیت دارند. همچنین، بارنامه هوایی معمولاً سریع‌تر و برای محموله‌های سبک‌تر مناسب‌تر است.